Moneta, od której rozpoczęła się historia nominału, który podbił Europę. Pierwszy polski trojak! Wyjątkowa i rzadka moneta. Zapraszamy na kilka słów o trojakach krakowskich z 1528 roku.
Monety w Krakowie bito od zarania dziejów Polski i to właśnie w tej mennicy rozpoczyna się historia trzygroszówek. W 1526 roku, po niemal 10 latach nieudanej walki o wycofanie zalewających Polskę półgroszków Ludwika (bratanka Zygmunta I Starego), wprowadzona zostaje nowa ordynacja mennicza. Stanowi ona pierwszy krok na drodze wielkich reform menniczych Zygmunta I Starego, jakie mają miejsce w latach kolejnych. A największe z nich odbywają się w roku 1528. Podczas sejmu piotrkowskiego z lutego tego roku zapada decyzja o wprowadzeniu nieznanych wcześniej w polskim mennictwie typów monet, w tym właśnie trojaków!
Pierwszy polski trojak
To duża, efektowna moneta o średnicy niemal 30 mm, gdzie bite w kolejnych panowaniach trojaki to raptem 20 mm monety. Dobrze to widać na poniższym porównaniu z trojakiem toruńskim z 1530 roku. Z czego wynikała taka dysproporcja?
Nigdy w historii już nie wybito tak dużych srebrnych trojaków
Kruszec na ich wybijanie pozyskano z wycofanych z obiegu, przetopionych półgroszy świdnickich. Trojaki, zgodnie z ordynacją menniczą, miały zawierać 2.32 grama czystego srebra. Wykorzystanie niskopróbnego srebra (raptem 6-łutowej próby), spowodowało, że monety rozmiarem przypominają wręcz ćwierćtalarówki, a nie zwykłe trzygroszówki.
Dziś, zarówno z powodu bardzo podatnego na utlenianie niskiej jakości kruszcu, jak i prawa Kopernika (pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy) pierwszy polski trojak dotrwał w postaci nielicznych, najczęściej słabo zachowanych egzemplarzy.
Wpływ renesansu
Podczas panowania króla Zygmunta I Starego zmienia się obraz polskiego mennictwa. Nie tylko w postaci nowych nominałów, ale również w ich ikonografii. M.in. po raz pierwszy pojawia się na nich nowoczesny portret króla.
Jak opisuje jej początki Marian Gumowski: „Projekt odnośnie uchwały sejmowej został zredagowany w całości przez J.L. Deciusa i przez stany następnie przyjęty. W uchwale zawarte są ponadto przepisy odnoszące się do wyglądu zewnętrznego nowych monet. Tak na trojaki jak i na szóstaki wprowadzono teraz portret królewski, po raz pierwszy w dziejach menniczych, a przy szóstakach jeszcze dewizę DEVS IN VIRTVTE TVA LETABITVR REX”.
Odmiany trojaków krakowskich 1528
Orzeł z głową w lewo i w prawo (9 aukcja GNDM)
Trojaki 1528 to moneta niebita jeszcze na masową skalę, stąd ich głównych odmian są zaledwie dwie. Różnią się one Orłem umieszczonym na rewersie monety. Pierwsza to Orzeł z głową zwróconą w lewo i ogonem szeroko rozpostartym. Druga z głową zwróconą w prawą stronę i ogonem wąskim.
Pomimo iż katalogi i cenniki monet nie różnicują szczególnie tych odmian (Kopicki obie R5, Tyszkiewicz 40 do 50 mk), to trojaki z Orłem zwróconym w prawą stronę są wyraźnie rzadsze. Widać to szczególnie przeglądając notowania tych monet, gdzie na jednego Orła w prawo przypada około pięciu w lewo.
Pierwszy polski trojak na aukcjach pojawia się rzadko. Tym bardziej cieszymy się, że będziemy mieli okazję zaoferować Państwu na 9 aukcji GNDM (5 października 2019) obydwie odmiany tej poszukiwanej typologicznie monety!