Znane i nieznane notgeldy z Góry

Autorem wpisu jest Maciej Pestkowski

Góra to niewielkie, dwunasto-tysięczne miasto położone na granicy województw dolnośląskiego i wielkopolskiego. Poszczycić się może XIV/XV wiecznym zamkiem, XV wieczną Wieżą Głogowską, ale również licznymi emisjami notgeldów, które są ciekawe ze względu na dużą różnorodność, jak i istnienie wielu wariantów. Postaram się przedstawić wszystkie ilustrowane w literaturze bony z tej miejscowości, a także pokażę kilka nienotowanych odmian.

Pierwsze bony wydane przez magistrat pojawiły się w Górze wraz z początkiem I wojny światowej w 1914. Te bardzo prymitywne notgeldy drukowano na różnokolorowym kartonie (każdy nominał odpowiadał konkretnemu kolorowi) o wymiarach około 50 na 50 milimetrów. Jedynym zabezpieczeniem przed fałszowanie była pieczęć magistratu.

Odmiany w druku znaleźć można jedynie na nominałach 5 i 10 pfenigów. W narożnikach po oznaczeniu wartości nominału widnieje skrót Pf. , albo bardziej popularny Pfg. Czasami występują bony kasowane poprzez odręczną adnotację „ungultig”

W późniejszych latach wraz z początkiem „mody” na zbieranie notgeldów wydrukowano serię nowodruków przeznaczoną dla kolekcjonerów. Dla niewprawnego oka, nowodruki i oryginały wyglądają identyczne, jednak po dokładniejszych oględzinach, można zauważyć różnicę w czcionce linijki zawierającej napis „Der Magistrat Guhrau”.

Na bonach z 1914 roku użyto antykwy a w nowodrukach fraktury. Różnicę najłatwiej zauważyć porównując literę „D” w słowie „Der”.

W 1917 roku, magistrat Góry postanowił kontynuować emitowanie notgeldów. Tym razem był to bon o nominale 5 pfenigów. Ulepszono zabezpieczenia przez użycie papieru ze znakiem wodnym Kreuzmaender oraz numeratora.

W 1918 roku odnotowano dwie emisje bonów z dwiema różnymi datami. Jako pierwszy wyemitowano bon na 10 pfenigów z datą czternastego maja. (Znane są dwa warianty – ze znakiem wodnym Kreuzmaender albo helle Kreuze). Jako drugie, bony na 10 i 50 pfenigów z datą ósmego października. (Oba notgeldy posiadają znak wodny Kreuzmaender).

W 1919 wydrukowano bony na 10 i 50 pfenigów, bez znaku wodnego.

W 1920 roku po raz ostatni miasto wydało bony o niskich nominałach. Wykonano notgeldy na 5, 10 i 50 pfenigów pasujące stylistycznie do poprzednich emisji. (Notowane są dwa różne papiery, jednak pokazanie ich różnicy na skanie jest prawie niemożliwe).

Wśród bonów emisji 1917-1920 znane są druki próbne z perforacją „DRUKPROBE”. To wręcz unikatowe bony, zazwyczaj niemające numeru kontrolnego.

W 1923 po raz ostatni pojawiły się bony magistrau. Najpierw bon na milion marek z datą dwudziestego sierpnia 1923 roku, a dwa miesiące później, 27 października 1923 roku, gdy milion marek nie ma żadnej wartości, wykonano przedruki na kwotę 5 i 10 miliardów marek.

Swoje notgeldy w Górze wydał również Kreis czyli powiat. Pierwsza emisja tego emitenta weszła do obiegu w 1920 roku i składała się z bonów 10, 25 i 50 pfenigowych. Bony te występują w licznych odmianach. Oprócz różnic w czcionce numeratora (2 typy), istnieją warianty takie jak :

Dwudziestego października 1922 roku powiat wydał bony na 500 i 1000 marek. Bony występują z numerem i oznaczeniem serii, ale zdarzają się też blankiety.

Prawie rok później, w sierpniu 1923 roku z powodu ciągle rosnącej inflacji, powiat zlecił wykonanie przedruków na bonach wcześniejszej emisji na 1 i 2 miliony marek. Istnieją różnice w kolorystyce poszczególnych przedruków. Różnice te wynikają najprawdopodobniej z powodu bardzo pośpiesznego wykonania przedruków.

Pierwszego listopada 1923 roku bony wcześniejszej emisji stały się praktycznie bezwartościowe, więc powiat wydał bon na 50 miliardów marek, ale po zaledwie 2 tygodniach, 15 listopada poziom inflacji zmusił do wyemitowania notgeldów na 1 i 5 bilionów marek. Bon na 5 bilionów marek był nie tylko najwyższym nominałem obiegającym w Górze, ale również jednym z najwyższych nominałów na terenie całego Dolnego Śląska.

Góra doczekała się również swoich bonów seryjnych wydanych przez miejską kasę oszczędności. Wydano bony na 25, 50 i 75 pfenigów oraz na 1 i 2 marki. Na rewersach widnieją piękne lokalne widoki. Wszystkie notgeldy posiadały numerator 5 cyfrowy oraz oznaczenie serii.

Kasa stacji kolei wąskotorowej to ostatni wydawca bonów w Górze. Znane są 3 nominały 100 i 500 tysięcy oraz 1 milion marek. Wszystkie bony występują w dwóch wersjach – z „=” pomiędzy Reg. a Rat pod pierwszym podpisem równym (typ 1) albo pochylonym (typ 2). Szata graficzna jest typowa dla bonów lokalnych kolei, takich jak bonów Kolei Sowiogórskiej wydanych w Dzierżoniowie.

Na dzień dzisiejszy, są to wszystkie znane i nieopisane w literaturze notgeldy miasta Góry. Nie znaczy to, iż jest to zamknięta lista wszystkich bonów z tej miejscowości.

Jeśli ktoś posiada, lub widział, bony nie ujęte w tym artykule, bardzo proszę o kontakt pod adresem mailowym: [email protected].